Αρχαία Ελληνική Μουσική Η σπουδαιότητά της στην αρχαία Ελλάδα (ΒΙΝΤΕΟ)

Στην αρχαία Ελλάδα η μουσική αποτέλεσε την αναγκαία εμπειρία για τη διαπαιδαγώγηση των νέων. Στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. ο Σόλωνας εισήγαγε τη διδασκαλεία της στην παιδεία των Αθηναίων. 

Καθώς η εκπαίδευση αποτελούσε γι ’αυτούς ιδιωτική υπόθεση, τα παιδιά ήταν υποχρεωμένα να παρακολουθούν μαθήματα γραμματικής, γυμναστικής και μουσικής με γνώμονα τις οικονομικές δυνατότητες των γονιών τους. Αλλά και στη Σπάρτη, λόγω της στρατιωτικής εκπαίδευσης, παρεχόταν στα παιδιά και μουσική μόρφωση αφού είχε άμεση επίδραση στις κινήσεις τους σε περίοδο πολέμου.

Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τη γνώση της μουσικής απαραίτητη και όποιος δεν ήξερε να τραγουδά ήταν υπόλογος για ύποπτή άγνοια. Επομένως από πολλή μικρή ηλικία τα παιδιά διδάσκονταν ότι μορφωμένος είναι ο άνθρωπος που νοείται ως "μουσικός ανήρ". 

Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, στην προσπάθειά τους για θεωρητική προσέγγιση της ψυχοσωματικής επίδρασης της μουσικής, επεσήμαναν τη "δύναμη της μουσικής". Άλλά και ο δάσκαλος των Σωκράτη και Περικλή, Δάμωνας υποστήριζε ότι η μουσική μπορεί να αντικατοπτρίζει τις κινήσεις της ψυχής μας. 

Ο διττός της ρόλος έγκειται στο γεγονός ότι μπορεί να επηρεάσει το ήθος των ανθρώπων, επενεργώντας στα πάθη και τις αδυναμίες τους· συνάμα επιδρά στο άλογο μέρος της ψυχής, έχοντας θεραπευτική δράση. Άρα η παιδευτική και η θεραπευτική αξία της μουσικής είναι αδιαμφισβήτητες. 

Στο πλαίσιο αυτής της παράδοσης συγκαταλέγεται και όλη η αρχαία ελληνική γραμματεία, η οποία είναι διαποτισμένη με αναφορές στη μουσική: από τη μυθολογία και τους ολύμπιους θεούς ως τον Πυθαγόρα-που τη θεωρούσε ως μια από τις τέσσερις ιερές επιστήμες- και τους μεταγενέστερους Πλάτωνα, Αριστοτέλη και Αριστόξενο.

Συνοψίζοντας, οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν αντιληφθεί ότι η διδασκαλία της μουσικής προσέφερε στα παιδιά τους ψυχαγωγία, σωστή διαγωγή και αισθητική καλλιέργεια, ενώ συνάμα επιδρούσε καταλυτικά στο ήθος και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους. Τόση ήταν μάλιστα η αξία της, ώστε αποτελούσε μέρος ενός ιερού τελετουργικού που συνόδευε τις επίσημες γιορτές, με τη μορφή μουσικών αγώνων.

Μαρία Μιχαλοπούλου
καθηγήτρια πιάνου, μουσικοπαιδαγωγός και συγγραφέας.

Το Θεωρητικό σύστημα της μουσικής των αρχαίων Ελλήνων έχει σαφώς διασωθεί. Πληροφορίες για τα όργανα που χρησιμοποιούσαν οι Αρχαίοι Έλληνες αντλούμε από ποικίλες πηγές όπως για παράδειγμα αγγειογραφίες, αγάλματα, ανάγλυφα, ψηφιδωτά κ.λπ. αλλά και από συγγραφείς της εποχής όπως ο Αριστόξενος και ο Κλεωνίδης. 

Μέσα από αυτές τις πηγές μπορούμε να συμπεράνουμε πολλά για τη μουσική παιδεία των Αρχαίων Ελλήνων. 

Από έργα έχουμε λίγα δείγματα τα οποία τα έχουν ερμηνεύσει κατά προσέγγιση διάφοροι ανά τον κόσμο μελετητές. 

Με βασικό εργαλείο την φαντασία μας μπορούμε να ταξιδέψουμε και να προσεγγίσουμε αυτή την μουσική ο καθένας από μας με τον τρόπο του. 

Ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης και άλλοι φιλόσοφοι εμβαθύνουν στην αισθητική και ψυχολογία της μουσικής και διαμορφώνουν τη θεωρία του ήθους ή ηθική θεωρία της μουσικής, που διαπραγματεύεται την επίδραση της μουσικής στη συναισθηματική και ψυχική σφαίρα του ανθρώπου. 

Σύμφωνα με τη θεωρία του ήθους ή αλλιώς ηθική θεωρία της μουσικής, σε κάθε ρυθμική και μελωδική κίνηση υπάρχει μια ανάλογη συναισθηματική αντίδραση, με την έννοια ότι η μουσική μπορεί να επιδράσει στον άνθρωπο είτε θετικά παροτρύνοντάς τον σε μια ενέργεια της βούλησής του είτε αρνητικά αποτρέποντάς τον από μια ενέργεια της βούλησής του είτε τέλος απονεκρώνοντας τη βούλησή του. 

Βέβαια η θεωρία του ήθους δεν εξαντλείται μονάχα σε γενικές διαπιστώσεις, αλλά εμβαθύνει στην αισθητική διερεύνηση των δομικών παραμέτρων της μουσικής εξετάζοντας το ήθος της μελωδίας, των αρμονιών (τροπικών κατατάξεων), των γενών και των ρυθμών.

Αρχαία Ελληνική Μουσική Τόμος 1 Πνεύμα του Αριστοτέλη:

Αρχαία Ελληνική Μουσική Τόμος 2 | Πνεύμα του Σωκράτη: