Η έννοια «Customer-Lifetime-Value» αντιπροσωπεύει την αξία ενός ανθρώπου -για μια εταιρεία- σε όλη την διάρκεια της ζωής του ως «πελάτη».
Η έννοια αυτή σκοπεύει να μετατρέψει τον άνθρωπο σε μια καθαρά εμπορική αξία.
Ο σύγχρονος Υπερκαπιταλισμός μεταμορφώνει σιγά σιγά την ανθρώπινη ύπαρξη σε ένα δίκτυο εμπορικών σχέσεων.
Σήμερα δεν υπάρχει πλέον κανένας τομέας της ζωής που να μπορεί να ξεφύγει από την εμπορική εκμετάλλευση.Η εξελισσόμενη ψηφιοποίηση της κοινωνίας διευκολύνει, επεκτείνει και επιταχύνει ιλιγγιωδώς την αύξηση του ήδη τεράστιου βαθμού εκμετάλλευσης του ανθρώπου. Κατακτά όλο και περισσότερους τομείς της ανθρώπινης ζωής, οι οποίοι ως τώρα δεν ήταν προσιτοί από την οικονομική εκμετάλλευση.
Ως εκ τούτου είναι σημαντικό να δημιουργηθούν νέοι τομείς ζωής, ίσως μορφές ζωής, που θα μπορέσουν να αντιταχθούν στην απόλυτη εκμετάλλευση.
Το κατάστημα της Apple στη Νέα Υόρκη «Flagship-Store», απεικονίζει από κάθε άποψη τον Υπερκαπιταλισμό. Είναι ένας κύβος από καθαρό γυαλί, το εσωτερικό είναι άδειο. Δεν παριστάνει δηλαδή τίποτε άλλο παρά την δική του διαφάνεια. Το πραγματικό κατάστημα βρίσκεται στον κάτω όροφο και η διαφάνεια εδώ παίρνει μια υλική μορφή.
Το διάφανο κατάστημα Apple Store είναι μάλλον το αρχιτεκτονικό, φαινομενικά αντίθετο του Κάαμπα στη Μέκκα με τον μαύρο μανδύα του. Κάαμπα σημαίνει κυριολεκτικά, κύβος. Του μαύρου κτιρίου του λείπει η κάθε διαφάνεια και αντιπροσωπεύει μια θεολογική τάξη, η οποία φαινομενικά είναι αντίθετη του Υπερκαπιταλισμού.
Επικοινωνία, εμπόριο, κατανάλωση.
Το κατάστημα της Apple και το Κάαμπα αντιπροσωπεύουν δυο μορφές κυριαρχίας. Ο γυάλινος κύβος παρουσιάζει τον εαυτό του ως ελευθερία και συμβολίζει την απεριόριστη επικοινωνία, όμως αυτή η διαφάνεια είναι επίσης μια μορφή κυριαρχίας που σιγά σιγά, μάλιστα, παίρνει την μορφή ενός ψηφιακού ολοκληρωτισμού. Ανακοινώνει μια νέα εξουσία: Την εξουσία του Υπερκαπιταλισμού. Συμβολίζει την σημερινή απόλυτη επικοινωνία που όλο και περισσότερο συμπίπτει με τον απόλυτο έλεγχο και την απόλυτη εκμετάλλευση.
Το Καάμπα είναι κλειστό, μόνο ιερείς έχουν πρόσβαση στο εσωτερικό του κτιρίου. Ο γυάλινος κύβος αντιθέτως, είναι ανοιχτός για όλους, όλο το 24ωρο. Ο καθένας έχει πρόσβαση ως πελάτης (αυτό το σημείο μου θυμίζει και τις σύγχρονες "οικουμενικές" τοποθετήσεις).
Εδώ έχουμε δύο αντίθετες μορφές κυριαρχίας: Την κυριαρχία της απαγόρευσης και την κυριαρχία της φαινομενικά απόλυτης ελευθερίας. Γι΄αυτό και η δεύτερη είναι πιο αποτελεσματική, επειδή παρουσιάζεται ως "ελευθερία".
Με τον γυάλινο κύβο ο Υπερκαπιταλισμός γιορτάζει την Υπερεπικοινωνία που όλα τα διαπερνά, όλα τα φωτίζει και τα μετατρέπει... σε νομίσματα.
Στο ισόγειο η επικοινωνία, το εμπόριο και η κατανάλωση, γίνονται ένα.
Η αμερικανική εταιρεία Acxiom, που συλλέγει προσωπικά δεδομένα, διαφημίζεται με το σύνθημα: «Σας προσφέρουμε ματιά 360 μοιρών στους πελάτες σας». Συλλέγονται δεδομένα σχετικά με την συμπεριφορά των καταλωτών, οικογενειακή κατάσταση, επάγγελμα, γενικές προτιμήσεις, χόμπυ, συνθήκες διαβίωσης και εισόδημα. Οι αλγόριθμοί της δεν διαφέρουν καθόλου από εκείνους της NSA.
Ο κόσμος ως πολυκατάστημα (και πάλι πρέπει να σκεφτώ τις "οικουμενικές" τοποθετήσεις) αποδεικνύεται ψηφιακό πανοπτικόν με έναν απόλυτο έλεγχο. Απόλυτη εκμετάλευση, απόλυτος έλεγχος, είναι οι δύο όψεις ενός νομίσματος.
Η εταιρεία Acxiom χωρίζει τους ανθρώπους σε 70 κατηγορίες και μάλιστα από καθαρά οικονομική σκοπιά.
Η κατηγορία των ατόμων με χαμηλή καταναλωτική αξία, ονομάζεται "waste", δηλαδή σκουπίδια.
Το Big Data κάνει δυνατή την πρόβλεψη της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το μέλλον γίνεται προβλέψιμο και χειραγωγήσιμο. Το Big Data αποδεικνύεται ως ένα αποτελεσματικότατο ψυχοπολιτικό (όρος που χρησιμοποιεί ο Χαν) εργαλείο, που επιτρέπει να γίνονται οι άνθρωποι, ελεγχόμενες μαριονέτες. Το Big Data δημιουργεί μια γνώση κυριαρχίας. Αυτό καθιστά δυνατό να δείς, να παρέμβεις στην ανθρώπινη ψυχή και να την επηρεάσεις, χωρίς το θύμα να το καταλάβει. Η ψηφιακή πολιτική υποβαθμίζει τον άνθρωπο σε ένα αντικείμενο, μετρήσιμο και ελέγξιμο. Το Big Data ανακοινώνει το τέλος της ελεύθερης βούλησης.
Εταιρείες όπως η Acxiom, η Schufa κ.α., καταργούν την εμπιστοσύνη
Η φηφιακή δικτύωση κάνει δυνατή την απόλυτη αξιολόγηση ενός ατόμου. Λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο που κρύβει η συλλογή προσωπικών δεδομένων, απαιτούμε να περιοριστεί η πρακτική αυτή στο ελάχιστο. Η οικονομική αξιολόγηση ενός ατόμου έρχεται σε αντίθεση με την ιδέα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Κανένας άνθρωπος δεν θα έπρεπε να μειωθεί σε αντικείμενο αλγοριθμικής εξέτασης.
Το ότι η αμερικανική εταιρεία Acxiom και η γερμανική εταιρεία Schufa που έγιναν ιερό αυτονόητο, είχαν κάποτε την ιδέα να ερευνήσουν το δίκτυο για «χρήσιμες πληροφορίες», φανερώνει τις σκοτεινές τους προθέσεις.
Το διαφημιστικό σλόγκαν της Schufa: «Χτίζουμε την εμπιστοσύνη» (Wir schaffen Vertrauen), είναι καθαρός κυνισμός.
Νέα, ριζοσπαστική προσέγγιση
Επιχειρήσεις σαν την Acxiom και την Schufa δεν χτίζουν εμπιστοσύνη, αντιθέτως καταργούν την εμπιστοσύνη και την αντικαθιστούν με τον έλεγχο. Εμπιστοσύνη θα πει, μη γνωρίζοντας να διατηρείς μια θετική σχέση με τον συνάνθρωπο. Αν εκ των προτέρων γνωρίζω τα πάντα για ένα άτομο, η εμπιστοσύνη είναι περιττή. Μια εταιρεία εμπιστοσύνης δεν στηρίζεται στον έλεγχο. Μια εταιρεία εμπιστοσύνης δεν έχει ανάγκη επιχειρήσεις σαν την Acxiom και την Schufa.
Η εμπιστοσύνη απαιτεί να μη συμμορφώνεται, να μην προδίδεται. Αλλά η δυνατότητα της προδοσίας είναι συστατική της ίδιας της εμπιστοσύνης. Και η ελευθερία περιέχει κάποιον κίνδυνο. Μια κοινωνία που στο όνομα της ασφάλειας όλα τα ελέγχει και όλα τα παρακολουθεί, θα καταλήξει στον Ολοκληρωτισμό.
Απαραίτητες είναι σήμερα νέες, ριζοσπαστικές προσεγγίσεις για να αποτραπεί ο ολοκληρωτισμός των δεδομένων. Θα έπρεπε να σκεφτούμε μια δυνατότητα να σβήνονται αυτόματα τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα. Αυτή η πρακτική θα οδηγούσε σε έναν μαζικό αφοπλισμό των δεδομένων.
Ένας χάρτης ψηφιακών θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν θα αρκούσε για να αποτρέψει τον ολοκληρωτισμό από μόνος του . Πρέπει οπωσδήποτε να συμβεί μια αλλαγή στην συνείδηση του ατομου που θα έχει ως συνέπεια την ευαισθητοποίηση και την αλλαγή νοοτροπίας. Δεν είμαστε απλώς ελεγχόμενα ρομπότ στο ψηφιακό πανοπτικόν.
Αρχικά το Πανοπτικόν ήταν σχέδιο ενός είδους φυλακής του Jeremy Bentham. Οι φυλακισμένοι στον εξωτερικό κύκλο θα φρουρούνταν από έναν κεντρικό πύργο παρατήρησης. Στο ψηφιακό Πανοπτικόν δεν είμαστε απλώς φυλακισμένοι και θύματα, είμαστε και θύτες ταυτόχρονα. Συμμετέχουμε ενεργά στο χτίσιμο του ψηφιακού πανοπτικού. Μάλιστα το διασκεδάζουμε κιόλας, εφόσον εκθέτουμε τους εαυτούς μας, «ξεβρακωνόμαστε» και καλωδιωνόμαστε εκούσια στο δίκτυο.
Η νέα εξουσία δεν μας επιβάλλει σιωπή, ούτε λογοκρισία. Αντιθέτως μάλιστα μας προσκαλεί να ενημερώνουμε συνεχώς τις απόψεις μας, τις επιθυμίες, τις προτιμήσεις μας, τις ανάγκες μας,να διηγούμαστε τη ζωή μας.
Την δεκαετία του '80 στη Γερμανία ξεσηκώθηκε ο λαός ενάντια σε μια απογραφή. Σε ένα δημόσιο κτίριο εξερράγη μια βόμβα. Ακόμα και οι μαθητές βγήκαν στους δρόμους. Είχαν πραγματοποιηθεί μαζικές διαδηλώσεις.
Από την σημερινή οπτική γωνία, η αντίδραση του τότε φαντάζει ακατανόητη, αφού οι πληροφορίες που είχαν ζητηθεί ήταν σχετικά ακίνδυνες, όπως π,χ., επάγγελμα, απολυτήριο, οικογενειακή κατάσταση, απόσταση από τον τόπο εργασίας. Σήμερα δίνουμε απεριόριστες πληροφορίες και προσωπικά δεδομένα, εκουσίως. Μάλιστα νιώθουμε την ανάγκη να εκτεθούμε. Τώρα δε μας ενοχλεί που έχουν συλλεχθεί, αποθηκευτεί και πωλούνται εκατοντάδες, ή χιλιάδες αρχεία. Κανείς δεν βγαίνει στα οδοφράγματα, κανείς δεν αντιδρά. Δεν υπάρχουν μαζικές διαμαρτυρίες κατά του Facebook και του Google.
Μια σοβαρή κρίση της ελευθερίας που μέρα με τη μέρα γίνεται πιο σοβαρή.
Η έλλειψη αυτοέλεγχου και μέτρου αποτελεί ουσιαστικά έναν σοβαρότατο κίνδυνο για την ελευθερία μας. Σήμερα δεν είμαστε απλώς τα θύματα της ελέγχου, αλλά ενεργά στοιχεία του συστήματος. Εκουσίως εκθέτουμε τα ιδιωτικά μας καταφύγια στα ψηφιακά δίκτυα, τα οποία με τη σειρά τους μας διαπερνούν και μας φωτίζουν.
H ψηφιακή επικοινωνία ως νέα μορφή παραγωγής, γκρεμίζει τα καταφύγια και τα μεταμορφώνει σε πληροφορίες και δεδομένα. Η κάθε προστατευτική απόσταση εξουδετερώνεται. Στην ψηφιακή επικοινωνία αναμιγνύονται όλα με τα πάντα. Τα όρια μεταξύ μέσα και έξω γίνονται όλο και πιο διαπερατά. Ανθρώπινα όντα γίνονται διεπαφές σε ένα κόσμο τελείως καλωδιακό. Η ψηφιακή ευπάθεια ενθαρρύνεται από τον Υπερκαπιταλισμό ώστε να γίνει αντικείμενο εκμετάλευσης.
Πρέπει και πάλι να ρωτήσουμε σοβαρά τους εαυτούς μας, τι είδους ζωή θέλουμε να ζήσουμε. Θέλουμε στ΄ αλήθεια να συνεχίσουμε να παραδινόμαστε στην απόλυτη παρακολούθηση και εκμετάλευση του ατόμου, χάνοντας έτσι την ελευθερία και την αξιοπρέπειά μας;
Ήρθε η ώρα να οργανώσουμε όλοι μαζί μια αντίσταση κατά της απειλής του ψηφιακού Ολοκληρωτισμού.
Τίποτα πιο επίκαιρο από τα λόγια του Μπούχνερ: «Είμαστε μαριονέτες των οποίων τα νήματα τα κινούν άγνωστες δυνάμεις. Τίποτα, τίποτα εμείς!»
(Στις παρενθέσεις, σχόλια του μεταφραστή)
Δοκίμιο: Byung-Chul Han
Μετάφραση: Άνα Εφημερόπτερα
sueddeutsche
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου