Ο Ένγκελς γεννήθηκε στο Μπάρμεν της Ρηνανίας στις 28 Νοέμβρη 1820 από μεγαλοαστική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν συνεταίρος σε εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας στο Μάντσεστερ της Αγγλίας. Όπως έγραψε κάποτε η Ελεονόρα Μαρξ «ποτέ δεν γεννήθηκε σε τέτοιου είδους οικογένεια γιος που να ξεστρατίσει τόσο πολύ». Η οικογένεια του περίμενε ότι θα έπαιρνε την οικογενειακή επιχείρηση και θα γινόταν ένας αστός βιομήχανος. Η ιστορία όμως επεφύλασσε διαφορετικό μέλλον για το νεαρό, ο οποίος θα γινόταν θεωρητικός του εργατικού κινήματος και θα πρόσφερε ανεκτίμητη στήριξη στο θεωρητικό έργο του Μαρξ.
Μελέτησε πολιτική και επιστήμη και επηρεάστηκε από τη διδασκαλία του Χέγκελ. Τόσο ο Ένγκελς όσο και ο Μαρξ, ωστόσο, κατέληξαν σε ταυτόσημα συμπεράσματα, απορρίπτοντας τον ιδεαλισμό του Χέγκελ. Η φιλοσοφία τους βασίστηκε ακριβώς στο αντίθετο του ιδεαλισμού: στον υλισμό, στην κατανόηση πως οι ιδέες και οι σκέψεις είναι η αντανάκλαση στο μυαλό του πραγματικού υλικού κόσμου. Έδωσαν στη διαλεκτική μια υλική βάση για την κατανόηση του κόσμου και προώθησαν την υλιστική αντίληψη της ιστορίας. Κυρίως, όπως οι ίδιοι συμπέραναν: «Οι φιλόσοφοι το μόνο που κάνουν είναι να περιγράφουν τον κόσμο. Το ζήτημα είναι να τον αλλάξουμε».
Το 1841 ο Ένγκελς κατατάχτηκε στο πυροβολικό παρακολουθώντας παράλληλα μαθήματα φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο. Εκεί έρχεται σε πρώτη επαφή με την Χεγκελιανή φιλοσοφία. Το 1842 εκδίδει την μπροσούρα «Ο Σέλλιγκ και η αποκάλυψη» όπου καυτηριάζει τις μυστικιστικές αντιλήψεις του Σέλλιγκ.Το 1842 συναντά για πρώτη φορά τον Μαρξ στην Κολωνία. Από τότε θα είναι σε συνεχή επαφή, η οποία θα οδηγήσει στην συνεργασία τους και στη συνέχεια στο πρώτο κοινό τους έργο, την «Αγία Οικογένεια».
Το 1845 ο Μαρξ, μετά την απέλαση από τη Γαλλία, φεύγει για το Βέλγιο. Ο Ένγκελς τον ακολουθεί. Επίσης την ίδια χρονιά γράφει και κυκλοφορεί την μελέτη του «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία», στο οποίο περιγράφει τις άθλιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης του προλεταριάτου στην ηγετική δύναμη του καπιταλισμού της εποχής.
Στην αρχή του 1847 ο Ένγκελς μαζί με τον Καρλ Μαρξ προσχώρησαν στην Ένωση των Δικαίων, μια οργάνωση του Λονδίνου που συσπείρωνε μικρό αριθμό εργατών κυρίως μεταναστών. Το πρόγραμμα της ένωσης που χαρακτηριζόταν από το σύνθημα «όλοι οι άνθρωποι είναι αδέρφια» ήταν ουτοπικό και δεν κάλυπτε τους δυο άντρες. Μετά την προσχώρησή τους η ένωση μετασχηματίστηκε σε Ένωση Κομμουνιστών και ιδρύθηκε σε ένα συνέδριο στο Λονδίνο τον Ιούνιο του 1847, με τον Ένγκελς να παίρνει μέρος ως εκπρόσωπος των εργατών του Παρισιού.
Η ένωση είχε πλέον ως σύνθημα Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε. Στο δεύτερο συνέδριο, το οποίο έγινε στο Λονδίνο το Νοέμβρη και Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς, ο Μαρξ αναλαμβάνει να συντάξει το προγραμματικό Μανιφέστο του Κόμματος. Το πρώτο σχέδιο του μανιφέστου έχει ήδη συνταχθεί από τον Ένγκελς με τίτλο «Αρχές του κομμουνισμού». Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο τυπώνεται πρώτη φορά στο Λονδίνο το 1848. Το 1849 μετά την απέλαση του Μαρξ από την Κολωνία λόγω της έκδοσης της «Νέας εφημερίδας του Ρήνου», οι Μαρξ και Ένγκελς εγκαθίστανται στο Λονδίνο, στο οποίο, εκτός από ένα μικρό διάστημα πού ο Μαρξ θα μετακομίσει στο Μάντσεστερ, θα μείνουν μέχρι το θάνατο τους.
Όλη αυτή την περίοδο ο Ένγκελς βοηθούσε οικονομικά την οικογένεια του Μαρξ, η οποία όμως παρ' όλα αυτά συνέχισε να ζει σε συνθήκες μεγάλης φτώχειας για πολλά χρόνια. Σύμφωνα με τον Λένιν, αν δεν υπήρχε η σταθερή και φιλική οικονομική βοήθεια του Ένγκελς, ο Μαρξ όχι μόνο δε θα μπορούσε να τελειώσει τη συγγραφή του Κεφαλαίου, αλλά ήταν αμφίβολο αν θα επιβίωνε.
Στην πενταετία 1845-50 ο Ένγκελς δεν παρουσιάζει αυτόνομο θεωρητικό έργο, αλλά συνεργάζεται με τον Μαρξ στην συγγραφή διαφόρων θεωρητικών και πολιτικών έργων όπως η «Γερμανική Ιδεολογία» και άρθρων σχετικών με τα πολιτικά ζητήματα της εποχής .
Το 1864 ιδρύθηκε η Διεθνής Ένωση Εργατών, η Πρώτη Διεθνής, στην οποία ο Ένγκελς και ο Μαρξ έμελλε να παίξουν καθοριστικό ρόλο.Στην ιδρυτική της συνέλευση ο Μαρξ θα εκλεγεί στην επιτροπή σύνταξης του προγράμματος και του καταστατικού της ένωσης. Στις 14 Σεπτεμβρίου του 1867 κυκλοφορεί «Το Κεφάλαιο» σε χίλια αντίτυπα από εκδοτικό οίκο του Αμβούργου.Το 1866 ο Μαρξ έχει περιπέσει σε άθλια οικονομική κατάσταση. Είναι καταχρεωμένος και δεν μπορεί να βρει δουλειά. Ο Ένγκελς αποφασίζει να πληρώσει όλα τα χρέη του Μαρξ και επιπλέον να του χορηγεί ένα ετήσιο εισόδημα ώστε να μην αποσπάται από το έργο του, και να συνεχίσει τη συγγραφή του δεύτερου και τρίτου τόμου του Κεφαλαίου.
Μέσα στη δεκαετία του 1870, ο Ένγκελς, έχοντας καθημερινή επαφή με τον Μαρξ, αφιέρωσε πολύ χρόνο στη μελέτη των σύγχρονων επιστημονικών θεωριών. Έτσι,η πείρα της Κομμούνας του Παρισιού το 1871 αποκρυσταλλώνεται από τους Μαρξ και Ένγκελς στο κοινό τους έργο « η Κομμούνα του Παρισιού» ενώ το 1878 ο Ένγκελς δημοσίευσε το «Αντι-Ντύρινγκ», στο οποίο αναπτύσσει τις ιδέες του Διαλεκτικού Υλισμού, του Ιστορικού Υλισμού και της Μαρξιστικής Οικονομίας.
Στην πραγματικότητα, αυτό ήταν ένα συμπληρωματικό έργο στον πρώτο τόμο του "Κεφαλαίου" του Μαρξ, που είχε δημοσιευτεί ήδη το 1867.Το 1880 θα γράψει και θα εκδώσει το «Ουτοπικός και Επιστημονικός Σοσιαλισμός». Στις 14 Μαρτίου του 1883 πεθαίνει ο Μαρξ. Την ίδια χρονιά ο Ένγκελς θα τελειώσει την δεκάχρονη συγγραφική του προσπάθεια και θα εκδώσει τη «Διαλεκτική της Φύσης» ενώ την επόμενη χρονιά θα κυκλοφορήσει «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους».
Ο Μηλιός αναφέρει ότι με το θάνατο του Ένγκελς το 1895, το μεγαλύτερο μέρος των έργων των Μαρξ και Ένγκελς παρέμενε αδημοσίευτο: « Στη Γερμανία, τα σημαντικότερα έργα που κυκλοφορούσαν ήταν το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, οι 3 τόμοι του Κεφαλαίου, η Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, οι αναλύσεις του Μαρξ για τη Γαλλία (Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη [εκδόσεις 1869 και 1885], Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία [1891], και Οι Ταξικοί αγώνες στη Γαλλία [1895]), Η Αθλιότητα της Φιλοσοφίας [Β΄ έκδοση 1892] και ορισμένα από τα ύστερα έργα του Ένγκελς (Αντι -Ντύρινγκ [1878, Γ΄ αναθεωρημένη έκδοση 1894], Η Καταγωγή της Οικογένειας, της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους [1884, Δ΄ αναθεωρημένη έκδοση 1891], Ο Λουδοβίκος Φόυερμπαχ και το Τέλος της Κλασικής Γερμανικής Φιλοσοφίας [1888]).
Τη διαχείριση των χειρόγραφων αδημοσίευτων έργων των Μαρξ και Ένγκελς ανέλαβαν, ως εκπρόσωποι της ηγεσίας του SPD, οι August Bebel, Paul Singer και Eduard Bernstein. Αυτοί ανέθεσαν στον Franz Merhing την έκδοση μιας συλλογής αποσπασμάτων από τα έργα αυτά -καθώς και από τα έργα του Ferdinand Lassale-, στον Karl Kautsky την έκδοση των Θεωριών για την Υπεραξία, ενώ οι Bebel και Bernstein ανάλαβαν την έκδοση μέρους της αλληλογραφίας μεταξύ Μαρξ και Ένγκελς».
Η ικανότητα και η αγάπη του Ένγκελς για δουλειά, διατηρήθηκαν αναλλοίωτες ως το τέλος της ζωής του. Η γνώση ξένων γλωσσών είναι ένα πολύ γνωστό του χαρακτηριστικό. Γνώριζε άπταιστα δέκα γλώσσες, αλλά παρόλα αυτά ξεκίνησε να μαθαίνει Νορβηγικά σε ηλικία πάνω από 70 ετών, μόνο και μόνο για να μπορέσει να διαβάσει Ιψεν και Κίλλαντ από το πρωτότυπο.Όπως παρατηρεί ο Λέσσνερ «Έλεγε πάντα την άποψή του με ειλικρίνεια, είτε αυτή ήταν αρεστή, είτε όχι. Όταν ο Ένγκελς διαφωνούσε με οτιδήποτε μέσα στο κόμμα, εξέφραζε τη διαφωνία του αμέσως και χωρίς περιστροφές. Δεν προχωρούσε ποτέ σε συμβιβασμούς... Είχε πάρα πολλές επισκέψεις. Σύντροφοι από το κόμμα, αλλά και άλλοι, έρχονταν συχνά για να τον δουν. Όταν το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα έπρεπε να μεταφερθεί από τη Ζυρίχη στο Λονδίνο, στα τέλη της δεκαετίας του 1881, οι επισκέψεις αυξήθηκαν. Το σπίτι του Ένγκελς ήταν πάντα ανοικτό για όλους.»
Πέθανε στις 5 Αυγούστου του 1895. Η τελευταία του επιθυμία ήταν οι στάχτες του να σκορπιστούν στη θάλασσα του Beachy Head, στο ‘Ήστμπουρν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου