Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα και θεωρείται ως ο πρώτος γνωστός αναλογικός υπολογιστής στον κόσμο. Ήταν ο Αρχιμήδης ο σχεδιαστής του;
Ένα βήμα πιο κοντά στη λύση του μυστηρίου του περίφημου Μηχανισμού των Αντικυθήρων βρίσκονται οι επιστήμονες, μετά τα ευρήματα της ομάδας των μελετητών από το University College του Λονδίνου, στην οποία συμμετέχουν και δύο Έλληνες επιστήμονες.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, οποίος φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα, θεωρείται ως ο πρώτος γνωστός αναλογικός υπολογιστής στον κόσμο, αλλά και το πιο πολύπλοκο δείγμα μηχανικής που έχει βρεθεί από τον αρχαίο κόσμο.
Από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε στον βυθό της θάλασσας το 1900, ένα πέπλο μυστηρίου σκέπαζε τον τρόπο λειτουργίας του πολυσύνθετου αυτού αστρονομικού οργάνου με τις πολύπλοκες συστοιχίες γραναζιών.
Σύμφωνα, ωστόσο με άρθρο που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Scientific American», οι επιστήμονες φαίνεται πως πλησιάζουν όλο και περισσότερο στη λύση του γρίφου, αλλά και στον σχεδιαστή του πρώτου υπολογιστή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Και αυτός φέρεται να μην είναι άλλος από τον Αρχιμήδη.
Η εξαμελής ομάδα «UCL Antikythera Research Team» στην οποία συμμετέχουν δύο Έλληνες επιστήμονες, η αρχαιομεταλλουργός Μυρτώ Γεωργακοπούλου και ο φυσικός Άρης Δακανάλης, με επικεφαλής τον μαθηματικό και κινηματογραφιστή Τόνι Φριθ, αφού κατάφερε να αναπαραστήσει το μεγαλύτερο τμήμα του εσωτερικού της πανάρχαιας αυτής μηχανής αστρονομικών υπολογισμών, η οποία χρονολογείται μεταξύ 4ου και 1ου π.Χ. αιώνα, προσπαθεί να δώσει απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα.
Αν πάντως ο Αρχιμήδης ο Συρακούσιος, ο «Λεονάρντο ντα Βίντσι της αρχαιότητας» όπως αποκαλείται, ήταν αυτός που τελικά εφηύρε τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, τότε το πιθανό διάστημα κατασκευής του περιορίζεται σημαντικά από τη στιγμή που έζησε από το 287 έως το 212 π.Χ.
Δεν αποκλείεται πάντως ο Μηχανισμός να είναι κάποιο αντίγραφο και όχι το πρωτότυπο.
Το πολύπλοκο αστρονομικό όργανο με τα 69 γρανάζια
Η ερευνητική ομάδα έχει καταλήξει στο συμπέρασμα πως η «καρδιά» του Μηχανισμού των Αντικυθήρων αποτελείται από 69 γρανάζια, διαφορετικού μεγέθους και τύπου, ωστόσο μόνο τα 35 από αυτά διακρίνονται μέσα από τις τρισδιάστατες ακτινοσκοπήσεις στις οποίες έχει υποβληθεί κατά καιρούς.
Από τον βυθό κοντά στα Αντικύθηρα ανασύρθηκε εξάλλου μόνο το 1/3 του πολύπλοκου αστρονομικού οργάνου, με τους επιστήμονες να χρειαστεί έτσι να υποθέσουν και να «φανταστούν» την παρουσία και τη λειτουργία των υπολοίπων 34 γραναζιών.
Παράλληλα, ο Μηχανισμός ήταν κατακερματισμένος σε 82 διαφορετικά θραύσματα, κάνοντας ακόμα δυσκολότερο το έργο τους όσον αφορά στην κατανόηση της κατασκευής, της λειτουργίας, αλλά και του σκοπού του.
Τα δεκάδες γρανάζια με μικροσκοπικά δόντια, έχουν χαραχτεί στον χαλκό με τρομερή ακρίβεια και ομοιομορφία, παρά το γεγονός ότι το μήκος του καθενός δεν ξεπερνά το 1 χιλιοστό.
Η έκπληξη των ερευνητών ήταν έτσι τεράστια όταν, τη δεκαετία του ’50, με τη χρήση ακτίνων Χ, αποκαλύφθηκαν οι περίπλοκες συστοιχίες των γραναζιών, καθώς οι αρχαιολόγοι γνώριζαν μέχρι τότε ότι οι αρχαίοι Έλληνες τις χρησιμοποιούσαν για να κινούν μεγάλες μάζες, κυρίως σε ανεμόμυλους, νερόμυλους ή άλλα ανυψωτικά μηχανήματα.
Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχαν όλα τα γρανάζια, ο Βρετανός ιστορικός Derek J. de Solla Price είχε εντοπίσει μια συστοιχία που υπολόγιζε τη μέση θέση της σελήνης σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη ημερομηνία, χρησιμοποιώντας τη σχέση περιόδου των 254 αστρικών περιστροφών σε 19 χρόνια.
Σύμφωνα με τα αποκαλυπτικά ευρήματα, οι δύο όψεις του μηχανισμού μπορούσαν να κάνουν προβλέψεις για τις εκλείψεις της Σελήνης και του Ηλίου, όπως και για την ημερομηνία διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων και άλλων γεγονότων που, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, εξαρτιούνταν από τα αστέρια.
Από την πλευρά του, ο Βρετανός καθηγητής Μαθηματικών Τόνι Φριθ, ο οποίος μελετά τον Μηχανισμό για πάνω από 20 χρόνια, είναι υπεύθυνος για μια σειρά αποκαλύψεων σχετικά με τη λειτουργία και τη χρησιμότητά του.
«Κλειδί», δε, φέρεται να είναι η πίσω όψη του Μηχανισμού, η οποία θεωρείται πως έχει αποκρυπτογραφηθεί πλήρως, περιλαμβάνοντας δύο κύκλους ενδείξεων, αλλά και ένα εγχάρακτο «εγχειρίδιο χρήσης».
Από τον βυθό κοντά στα Αντικύθηρα ανασύρθηκε εξάλλου μόνο το 1/3 του πολύπλοκου αστρονομικού οργάνου, με τους επιστήμονες να χρειαστεί έτσι να υποθέσουν και να «φανταστούν» την παρουσία και τη λειτουργία των υπολοίπων 34 γραναζιών.
Παράλληλα, ο Μηχανισμός ήταν κατακερματισμένος σε 82 διαφορετικά θραύσματα, κάνοντας ακόμα δυσκολότερο το έργο τους όσον αφορά στην κατανόηση της κατασκευής, της λειτουργίας, αλλά και του σκοπού του.
Τα δεκάδες γρανάζια με μικροσκοπικά δόντια, έχουν χαραχτεί στον χαλκό με τρομερή ακρίβεια και ομοιομορφία, παρά το γεγονός ότι το μήκος του καθενός δεν ξεπερνά το 1 χιλιοστό.
Η έκπληξη των ερευνητών ήταν έτσι τεράστια όταν, τη δεκαετία του ’50, με τη χρήση ακτίνων Χ, αποκαλύφθηκαν οι περίπλοκες συστοιχίες των γραναζιών, καθώς οι αρχαιολόγοι γνώριζαν μέχρι τότε ότι οι αρχαίοι Έλληνες τις χρησιμοποιούσαν για να κινούν μεγάλες μάζες, κυρίως σε ανεμόμυλους, νερόμυλους ή άλλα ανυψωτικά μηχανήματα.
Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχαν όλα τα γρανάζια, ο Βρετανός ιστορικός Derek J. de Solla Price είχε εντοπίσει μια συστοιχία που υπολόγιζε τη μέση θέση της σελήνης σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη ημερομηνία, χρησιμοποιώντας τη σχέση περιόδου των 254 αστρικών περιστροφών σε 19 χρόνια.
Σύμφωνα με τα αποκαλυπτικά ευρήματα, οι δύο όψεις του μηχανισμού μπορούσαν να κάνουν προβλέψεις για τις εκλείψεις της Σελήνης και του Ηλίου, όπως και για την ημερομηνία διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων και άλλων γεγονότων που, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες, εξαρτιούνταν από τα αστέρια.
Από την πλευρά του, ο Βρετανός καθηγητής Μαθηματικών Τόνι Φριθ, ο οποίος μελετά τον Μηχανισμό για πάνω από 20 χρόνια, είναι υπεύθυνος για μια σειρά αποκαλύψεων σχετικά με τη λειτουργία και τη χρησιμότητά του.
«Κλειδί», δε, φέρεται να είναι η πίσω όψη του Μηχανισμού, η οποία θεωρείται πως έχει αποκρυπτογραφηθεί πλήρως, περιλαμβάνοντας δύο κύκλους ενδείξεων, αλλά και ένα εγχάρακτο «εγχειρίδιο χρήσης».
Η πρώτη σημαντική ανακάλυψη ήταν ότι ο μηχανισμός, εκτός από τις κινήσεις των αστρονομικών σωμάτων, προέβλεπε και εκλείψεις, με αποτέλεσμα να συνδεθεί με την επιγραφή που είχε βρει ο Γερμανός φιλόλογος Albert Rehm για τον κύκλο έκλειψης διάρκειας 223 μηνών.
Και πράγματι, οι νέες ακτινογραφίες αποκάλυψαν ένα μεγάλο γρανάζι 223 δοντιών στο πίσω μέρος του μηχανισμού, το οποίο κουνάει έναν δείκτη γύρω από ένα καντράν που βγαίνει σπειροειδώς προς τα έξω, κάνοντας τέσσερις στροφές συνολικά που χωρίζονται σε 223 τμήματα, δηλαδή 223 μήνες.
Το καντράν «σάρος» (μία χρονική περίοδος ίση με 223 συνοδικούς μήνες) προβλέπει ποιοι μήνες θα περιλαμβάνουν εκλείψεις, μαζί με χαρακτηριστικά της κάθε έκλειψης, όπως περιγράφονται από επιγραφές στον μηχανισμό.
Και μπορεί το εύρημα αυτό να αποκάλυψε ένα εντυπωσιακό νέο χαρακτηριστικό της συσκευής, ωστόσο μια ομάδα τεσσάρων γραναζιών που βρισκόταν στην περιφέρεια του μεγάλου γραναζιού, φαινόταν να μην έχει καμία λειτουργία.
Τελικά, μετά από ενδελεχείς έρευνες, διαπιστώθηκε πως η χρησιμότητα των γραναζιών αυτών ήταν για να υπολογιστεί η μεταβλητή κίνηση του φεγγαριού.
Το φεγγάρι έχει μεταβλητή κίνηση λόγω της ελλειπτικής τροχιάς του, καθώς όταν είναι πιο μακριά από τη Γη κινείται πιο αργά, ενώ όταν είναι πιο κοντά, κινείται πιο γρήγορα.
Αν και οι αρχαίοι Έλληνες δεν γνώριζαν ακόμα για τις ελλειπτικές τροχιές, εξήγησαν την κίνηση της σελήνης συνδυάζοντας δύο κυκλικές κινήσεις (επικυκλική θεωρία).
Στη διαπίστωση αυτή βοήθησε η προσέγγιση του πρώην επιμελητή μηχανολογίας στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου, Μάικλ Ράιτ, ο οποίος κατασκεύασε ένα αντίγραφο από μπρούντζο.
Για να αποκρυπτογραφηθεί το μπροστινό μέρος της συσκευής και πώς συνδυάζεται με την πίσω βάσει των οδηγιών χρήσης του Μηχανισμού, ήταν αναγκαία η αναγνώριση των πλανητικών κύκλων που είναι ενσωματωμένοι στον μηχανισμό, καθώς καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι συστοιχίες γραναζιών υπολόγιζαν τις πλανητικές θέσεις.
Τελικά, οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως το μπροστινό μέρος ταίριαζε με την περιγραφή στο εγχειρίδιο χρήσης, καθώς ο ήλιος και οι πλανήτες εμφανίζονται με χάντρες σε ομόκεντρους δακτυλίους, ενώ έδειχνε επίσης τη φάση, τη θέση και την ηλικία της Σελήνης (ο αριθμός των ημερών από τη νέα σελήνη), όπως και τον δείκτη για τα χρόνια και τις εποχές έκλειψης.
Επιβεβαιώθηκε έτσι ότι πρόκειται για ένα πολυσύνθετο αστρονομικό όργανο, ικανό να προβλέπει φαινόμενα όπως η ευθυγράμμιση ουρανίων σωμάτων και η πρόγνωση των φάσεων της Σελήνης, αποτυπώνοντας την αντίληψη του Σύμπαντος που επικρατούσε στην ύστερη ελληνική αρχαιότητα.
Ένας, δηλαδή, ολόκληρος κόσμος, όπως ήταν τότε γνωστός, «συμπυκνωμένος» σε ένα μικρό ξύλινο κουτί γεμάτο γρανάζια πλάκες και ράβδους, ώστε να κάνει ίσως λιγότερο τρομακτικό το μέγεθός του και το άγνωστο που «κουβαλούσε», πριν από 2.000 χρόνια.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων
Το 1901, μια ομάδα δυτών που έκανε ανασκαφές στο αρχαίο ρωμαϊκό ναυάγιο κοντά στο νησί των Αντικυθήρων, ανοικτά των νότιων ακτών της Ελλάδας, βρήκε ένα μυστηριώδες αντικείμενο.
Ενα κομμάτι απο ασβεστοποιημένη πέτρα που περιέχει αρκετά γρανάζια κολλημένα όλλα μαζί, και αυτό μετά από αρκετά χρόνια κάτω από τη θάλασσα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου