Η «μαγική» κούπα του Πυθαγόρα και το μυστικό της

Η «μαγική» κούπα του Πυθαγόρα ή αλλιώς έξυπνη κούπα ή δίκαιη κούπα όπως ονομάζεται, χρονολογείται κάπου στον 6ο αιώνα π.Χ. Εμπνευστής και κατασκευαστής της ήταν ο μεγάλος Σάμιος φιλόσοφος, μαθηματικός, γεωμέτρης και μουσικός Πυθαγόρας. 

Για αυτό είναι γνωστή και σαν κούπα του Πυθαγόρα. Είναι μία κανονική, πήλινη κούπα κρασιού ή κρύβει κάτι το διαφορετικό; Ποιο είναι το μυστικό που τη συνοδεύει;

Όποιος την κοιτά εξωτερικά, βλέπει μία απλή κούπα κρασιού αλλά στη συνέχεια η έκπληξη είναι μεγάλη. 

Αν το κρασί ή το υγρό που περικλείει ξεπεράσει το όριο μιας γραμμής που είναι χαραγμένη στο εσωτερικό της, τότε η κούπα αδειάζει. 

Το υγρό χύνεται από τη βάση της, με αποτελέσματα να περιλούζει αυτόν που την κρατά και που τόλμησε να ξεπεράσει το όριο. 

Η «μαγική» κούπα αποτελεί την τιμωρία του υβριστή από τη νέμεση, αφού ξεπέρασε κάθε όριο του μέτρου, προκαλώντας Θεούς και ανθρώπους. 

Ο Πυθαγόρας όταν κατασκεύασε τη «μαγική» του κούπα είχε σαν στόχο την υπόδειξη του μέτρου, «παν μέτρον άριστον» στους μαθητές του.

Η κατασκευή του Πυθαγόρα ακολουθεί το νόμο που ανέπτυξε ο Pascal αιώνες αργότερα για τα συγκοινωνούντα δοχεία. 

Στο κέντρο της «μαγικής» κούπας υπάρχει μία στήλη που είναι τοποθετημένη πάνω από έναν σωλήνα που οδηγεί στο κάτω μέρος της. 

Όσο γεμίζει η κούπα, παράλληλα η στάθμη του κρασιού ανεβαίνει και στο εσωτερικό της κεντρικής στήλης. 

Από τη στιγμή που το υγρό δεν ξεπερνά την οριοθετημένη γραμμή, δεν δημιουργείται πρόβλημα. 

Μόλις, όμως το υγρό υπερβεί τη γραμμή, τότε τα μόρια του παρασύρουν το ένα το άλλο, έχοντας ως αποτέλεσμα το άδειασμα της κούπας.

Η κούπα του Πυθαγόρα δεν είναι μόνο απλή εφαρμογή της υδραυλικής. Το πιο σημαντικό είναι ότι αποτελεί έναν τρόπο διδαχής. 

Όταν το όριο ξεπερνιέται (ύβρις) δεν χάνονται μόνο όσα έχουν ξεπεράσει το όριο αλλά και τα προηγούμενα που είχαν αποκτηθεί (νέμεσις). 

Το άριστο οφείλουμε να το απολαμβάνουμε με μέτρο, χωρίς να επιζητούμε παραπάνω.

Η ύβρις ήταν βασική αντίληψη της κοσμοθεωρίας των αρχαίων Ελλήνων. 

Στην Αρχαία Ελλάδα, κάποιος που συμπεριφερόταν με αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι στους νόμους της πολιτείας, αλλά κυρίως στον άγραφο νόμο, θεωρούνταν ότι διέπραττε «ύβριν». 

Δηλαδή συμπεριφέρονταν σαν να επιθυμούσε να γίνει Θεός και να υπερβεί την ανθρώπινη φύση του. 

Σε αυτή την περίπτωση οι συνέπειες ήταν η βαριά του τιμωρία. 

Η «ύβρις» για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο αποτελούσε προσπάθεια ανατροπής της ισχύουσας κοινωνικής ισορροπίας και τάξης και για το λόγο αυτό ακολουθούσε η καταστροφή του «υβριστού» ως παράδειγμα προς αποφυγή.

Ο «υβριστής» ήταν ένας άνθρωπος που υπερεκτιμούσε τις ικανότητές του και τη δύναμή του όχι μόνο τη σωματική αλλά κυρίως την πολιτική, στρατιωτική και οικονομική.

Νόμιζε ότι μπορούσε να αποφασίζει για τις τύχες και τις ζωές των υπολοίπων.

Η μαγική κούπα του Πυθαγόρα, θέλει με ένα τρόπο να διασύρει όσους επιθυμούν να ξεπεράσουν τα όρια της αντοχής και του μέτρου.

Η τιμωρία συνήθως ερχόταν από τον Δία, που έστελνε στον υβριστή την «άτην», δηλαδή το θόλωμα του νου.

Αυτή με τη σειρά της οδηγούσε τον υβριστή σε νέες ύβρεις, που προκαλούσαν την «νέμεσίν».

Δηλαδή την οργή και την εκδίκηση των Θεών. Ακολουθούσε η «τίσιν», η τελική τιμωρία και καταστροφή του υβριστή.

Στην εποχή μας η «ύβρις» εξακολουθεί να θίγει την τιμή και την αξιοπρέπεια κάποιων και είναι το ίδιο προσβλητική.

Επίσης ο «υβριστής» εκμεταλλεύεται τη θέση ισχύος που διαθέτει είτε οικονομική, είτε κοινωνική.

Μήπως θα έπρεπε να εφευρεθεί μία νέα «μαγική κούπα» που να επαναφέρει στην τάξη τους «υβριστές»;

Μήπως η «νέμεσιν» πρέπει να λειτουργήσει προς όφελος των προσβληθέντων;

Πηγή