Νέα στοιχεία από το ναυάγιο του πλοίου του Ελγιν στα Κύθηρα (ΦΩΤΟ - ΒΙΝΤΕΟ)

Νέα στοιχεία έρχονται στο φως, από το πλοίο «Μέντωρ» του λόρδου Ελγιν, που είχε ναυαγήσει στα Κύθηρα. Μετέφερε γλυπτά του Παρθενώνα

Το μπρίκι «Μέντωρ» βυθίστηκε στον όρμο του Αγίου Νικολάου στα Ν.Α. Κύθηρα, το 1802, ενώ μετέφερε μέρος των αρχαιοτήτων που είχαν αφαιρεθεί από την ομάδα του Λόρδου Έλγιν από τον Παρθενώνα, την Ακρόπολη και άλλα αρχαία μνημεία των Αθηνών. 

Η υποβρύχια ανασκαφική έρευνα συνεχίστηκε το διάστημα 7-23 Σεπτεμβρίου, από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Δρ. Δημήτρη Κουρκουμέλη.

Η έρευνα αυτή τη φορά επικεντρώθηκε στον χώρο της πρύμνης, ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο υπάρχουν ακόμα στοιχεία του πλοίου. 

Από την ανασκαφική τομή 2Χ2 μέτρα που ερευνήθηκε δεν εντοπίσθηκαν στοιχεία της πρύμνης του πλοίου, αλλά λίγα ευρήματα, κυρίως αντικείμενα που προφανώς ανήκαν στους επιβάτες, όπως γυάλινα φιαλίδια, κομβία ενδυμάτων, αλλά και μία χάλκινη λαβή ξύλινου συρταριού επίπλου, μολύβδινα βόλια, αλλά και τμήματα σχοινιών από τον εξαρτισμό του πλοίου και άλλα μικροαντικείμενα, αναφέρει ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα χαρακτηρίζεται η δεύτερη ανασκαφική τομή κατά μήκος της καρένας του πλοίου. 

Η τομή αυτή και η εκ νέου διερεύνηση του καλά σωζόμενου σκαριού του πλοίου, έδωσαν σημαντικά και ενδιαφέροντα στοιχεία για τον τρόπο κατασκευής του πλοίου. 

Στη έρευνα συμμετείχε και η δρ. αρχαιολογίας Marine Jaouen της DRASSM του υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας, η οποία ειδικεύεται στην ναυπηγική και ναυπήγηση των πλοίων αυτής της περιόδου.

«Η συμμετοχή της βοήθησε στο να γίνει κατανοητός ο τρόπος κατασκευής ενός πλοίου, το οποίο από τα αρχειακά στοιχεία που υπάρχουν φέρεται να έχει κατασκευαστεί στην Αμερική. 

Έτσι διαπιστώθηκε και μετρήθηκε ο ρυθμός τοποθέτησης των νομέων (στραβόξυλα) του πλοίου, ο τρόπος σύνδεσής τους στην τρόπιδα ή την ψευδοτρόπιδα, οι μεταξύ τους συνδέσεις, οι αποστάσεις μεταξύ και ο τρόπος σύνδεσης των νομέων με τις προεκτάσεις τους. 

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον φαίνεται ότι ήταν ο τρόπος προστασίας της τρόπιδας. Αν και, καθόσον γνωρίζουμε, τόσο από τις αναφορές όσο και ανασκαφικά, τα ύφαλα του πλοίου ήταν καλυμμένα με φύλλα χαλκού, φαίνεται ότι υπήρχε και κάλυψη της τρόπιδας με φύλλα μόλυβδου, ένα μέρος των οποίων αποκαλύφθηκε κατά τη φετινή έρευνα. 

Εντούτοις αρκετά ερωτήματα ως προς το κατασκευαστικό μέρος του πλοίου, εξακολουθούν να υφίστανται και χρήζουν περαιτέρω έρευνας και συγκρίσεων για να απαντηθούν στις μελλοντικές ανασκαφικές περιόδους», αναφέρει ακόμη η ανακοίνωση.

Στην έρευνα συμμετείχαν επίσης οι Δρ. Θεοτόκης Θεοδούλου, Χρύσα Φουσέκη, Ειρήνη Μάλλιου, Άρης Μιχαήλ, Σπύρος Μουρέας από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, Κωνσταντίνα Αρμενιάκου από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και οι Δρ. Αλέξανδρος Τούρτας, Δρ. Ελπίδα Καραδήμου, Δημήτρης Δημητρίου, Έλια Νικητοπούλου, Παναγιώτης Αθανασόπουλος, Μανώλης Τζεφρόνης και Μανουήλ Κουρκουμέλης.

Η φετινή έρευνα πέραν από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο), υποστηρίχτηκε και από τον Πίτερ Μανέας, τον Στάθη Τριφύλλη και την ΑΜΚΕ Αλς.

Φωτογραφίες: ΥΠΠΟΑ/ΕΕΑ Αλέξης Τούρτας


Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1802 το δικάταρτο μπρίκι «Μέντωρ», με το οποίο ο λόρδος Έλγιν μετέφερε τα κλεμμένα μάρμαρα από τον Παρθενώνα, ναυάγησε νοτιοδυτικά των Κυθήρων. 

Προορισμός του πλοίου ήταν η Μάλτα και από εκεί το πολύτιμο φορτίο θα μεταφερόταν στην Αγγλία. Έξω από το ακρωτήριο Ταίναρο, το πλοίο έπεσε σε μεγάλη τρικυμία λόγω ισχυρών ανέμων και παρά τις προσπάθειες του πληρώματος να βρει καταφύγιο στον Αβλέμονα Κυθήρων, χτύπησε στα βράχια και βούλιαξε.

Το ξύλινο σκαρί του παραμένει στο βυθό των Κυθήρων. Φωτογραφία του Γιάννη Φαρδούλη από τις πρόσφατες έρευνες στο ναυάγιο του «Μέντωρ» 

Το ναυάγιο δεν είχε θύματα, καθώς όλοι πρόλαβαν να εγκαταλείψουν τον «Μέντορα» εγκαίρως και με ασφάλεια. Όμως ο ανυπολόγιστος θησαυρός της Ακρόπολης με τα γλυπτά του Παρθενώνα κατέληξε στον βυθό της θάλασσας. 

Σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες αρχαιολόγων και δυτών, το γεγονός ότι το πλοίο βούλιαξε σχεδόν αμέσως, βοήθησε να διασωθούν τα μάρμαρα. Το φορτίο ήταν τοποθετημένο μέσα σε 17 κιβώτια τα οποία παρασύρθηκαν μαζί με το σκαρί. 

Ο άρπαγας λόρδος ξόδεψε μια περιουσία για την ανέλκυση των γλυπτών 

Ο Έλγιν όσο αδίστακτος και αποφασισμένος φάνηκε με την αρπαγή των γλυπτών, άλλο τόσο οργισμένος και επίμονος έγινε για να ανασύρει τη «λεία» από τον βυθό της θάλασσας. 

Αμέσως επιστράτευσε τους καλύτερους «βουτηχτές» της εποχής από την Κάλυμνο για να αναλάβουν τη δύσκολη αποστολή της ανέλκυσης. 

Τα τεχνικά μέσα ήταν σχεδόν ανύπαρκτα και το μόνο που βοηθούσε τους δύτες της εποχής ήταν ότι το ναυάγιο βρισκόταν σε σχετικά μικρό βάθος (λίγο παραπάνω από 20 μέτρα). 

Χρειάστηκαν να περάσουν τρία ολόκληρα χρόνια και ο Έλγιν να ξοδέψει μεγάλο μέρος της προσωπικής του περιουσίας για να φέρει το φορτίο στην επιφάνεια. 

Οι ξένοι αρχαιοκάπηλοι αποκαλούν «βάρβαρες» τις ελληνικές ακτές 

Το 1916 δημοσιεύτηκαν κάποιες επιστολές που αναφέρονται στην ανέλκυση των μαρμάρων και βρέθηκαν τότε στα χέρια του Βρετανού υποπρόξενου, μέσω κάποιου συγγενή του, που μεταξύ άλλων γράφουν: 

«Είμαι στην ευχάριστη θέση να σας ενημερώσω ότι τελικά, τα μάρμαρα των Κυθήρων έχουν διασωθεί και έχουμε ένα λόγο να χαιρόμαστε. Ομολογώ όμως ότι ανησυχώ διαπιστώνοντας ότι τόσο αυτά που έχουν ήδη φύγει για τη Βρετανία, όσο και τα εδώ, που είναι σε καλύτερη κατάσταση, παραμένουν σε «βάρβαρες» ακτές». 

Οι επιστολές δεν έχουν υπογραφή, ωστόσο μπορεί να υποθέσει κανείς ότι ανήκουν σε άνθρωπο του Έλγιν, που όχι μόνο έκλεψε τα αριστουργήματα της Ακρόπολης, αλλά αποκαλεί βάρβαρες τις ελληνικές ακτές που τα «φιλοξένησαν» μετά την ανέλκυση. 

Ο Έλγιν, παρά τις περιπέτειες, κατάφερε τελικά να οδηγήσει τα κλεμμένα στην πατρίδα του. Το κουφάρι του «Μέντορα» όμως, παρέμεινε στο βυθό των Κυθήρων. 

Εντοπίστηκε από την αρχαιολογική υπηρεσία και ερευνάται. Το ερώτημα, τι μυστικά μπορεί να κρύβει, δεν έχει απαντηθεί πλήρως. 

Οι καταδύσεις και οι έρευνες στο ναυάγιο 

Από τις αρχές του 1800 οπότε βούλιαξε το «Μέντωρ» έχουν γίνει πολλές προσπάθειες ανεύρεσης και άλλων αρχαιοτήτων στο ναυάγιο. 

Στο σημείο καταδύθηκε το 1975 και ο διάσημος ωκεανογράφος Ζακ Υβ Κουστώ, χωρίς όμως να βρει κάτι αξιόλογο. 

Οι πρώτες υποβρύχιες έρευνες από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών έγιναν το 1980. Τότε βρέθηκε το σκαρί του πλοίου, αλλά κανένα αρχαίο αντικείμενο. 

Οι έρευνες συνεχίζονται περιοδικά και κάθε φορά που δύτες και αρχαιολόγοι καταδύονται στο «Μέντωρ» επιστρέφουν με νέα ευρήματα και εντυπωσιακές φωτογραφίες. 

Πρόσφατες έρευνες έχουν γίνει το 2009, το 2011 και το 2012. Οι ερευνητές στις πιο πρόσφατες καταδύσεις τους επικεντρώθηκαν κυρίως στην πρύμνη του πλοίου που έχει υποστεί τη μικρότερη φθορά από τα υπόλοιπα μέρη του πλοίου. 

Ο δύτης Γιάννης Φαρδούλης ήταν ένα από τα βασικά μέλη της ομάδας που συμμετείχε στις πρόσφατες έρευνες. Οι φωτογραφίες που τράβηξε κατά την κατάδυση, είναι εντυπωσιακές.

Αριστερά: σφαίρες από όπλο, πιθανόν πειρατικό. Δεξιά: Απορροφητικός σωλήνας που βοηθά στην αποκάλυψη στον βυθό μικρών αντικειμένων που είναι θαμμένα. Φωτογραφία Γιάννη Φαρδούλη 

Εξίσου ενδιαφέρουσες είναι και οι φωτογραφίες με τα πρόσφατα ευρήματα που σύμφωνα με τον Γιάννη Φαρδούλη είναι: 

«Πολλά προσωπικά αντικείμενα του πληρώματος και των επιβατών του πλοίου, τα οποία καταγράφηκαν λεπτομερώς από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.

 Όργανα ναυσιπλοΐας, ένας ναυτικός διαβήτης, μελανοδοχεία, ένα ρολόι, μία επιπλέον πιστόλα, η τρίτη συνολικά με τις δύο άλλες που ανελκύθηκαν κατά την έρευνα του 2011, ένας λίθινος σφραγιδόλιθος με παράσταση πυροβόλου, μία χρυσή αλυσίδα και διάφορα διακοσμητικά αντικείμενα μαρτυρούν πολλά για την καθημερινότητα των ναυτικών της εποχής. 

Επίσης, βρέθηκαν δύο χρυσά νομίσματα, το ένα του 1788, τρία αργυρά, σύγχρονα της περιόδου που ναυάγησε το πλοίο, καθώς και δύο αρχαία αργυρά νομίσματα, ένα βοιωτικό και ένα αθηναϊκό».

Προσωπικά αντικείμενα επιβατών του πλοίου. Κουμπί στολής, ρολόι τσέπης,μπουκάλι κρασί, πίπα και μελανοδοχείο 

Κλεψύδρα, όργανα ναυσιπλοΐας και στέλεχος από όπλο 

Τα όργανα ναυσιπλοΐας που βρέθηκαν στις τελευταίες έρευνες, είναι χρήσιμα για την εξαγωγή συμπερασμάτων για το «ναυτικό» της εποχής.

Αρχαία νομίσματα και προσωπικά αντικείμενα επιβατών και πληρώματος του πλοίου. Ξεχωρίζει το δαχτυλίδι-σφραγίδα που ανήκε σε αξιωματικό του πλοίου. Το δαχτυλίδι (κάτω δεξιά) εντοπίστηκε από τους δύτες μέσα στην πίπα 

Το πιο πρόσφατο και «περίεργο» εύρημα. Πρόκειται για Αιγυπτιακό μάρμαρο, που προκαλεί εντύπωση για το φορτίο του αρχαιοκάπηλου Έλγιν. 

Δείτε το εντυπωσιακό βίντεο με τις υποβρύχιες λήψεις του Αλέξη Παπαδόπουλου, από το ναυάγιο του «Μέντωρ». 

Το βίντεο είναι απόσπασμα ταινίας, που μετά την πρεμιέρα της και τον σάλο που προκάλεσε στους υποστηρικτές της επιστροφής των κλεμμένων μαρμάρων, καταστράφηκε με περίεργο τρόπο. 

Ο σκηνοθέτης της ταινίας υποστήριζε την επιστροφή των μαρμάρων, ενώ στο πλάνο φαίνεται και ο διάσημος ηθοποιός Χιού Γκραντ σε νεαρή ηλικία. 

Ο Αλέξης Παπαδόπουλος ήταν ένας από τους εικονολήπτες των υποβρύχιων πλάνων. Οι εικόνες που τράβηξε είναι εντυπωσιακές.... 

ΠΗΓΗ