Κωνσταντινούπολη 1453 - Η Πόλις Εάλω: Τα δραματικά γεγονότα του ξεριζωμού των χριστιανών από την Κωνσταντινούπολη (ΦΩΤΟ - ΒΙΝΤΕΟ)

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία μόνο κατ' όνομα υπήρχε τις παραμονές της Άλωσης.

Ήταν περιορισμένη, κυρίως, στην περιοχή γύρω από την Κωνσταντινούπολη και σε κάποιες σκόρπιες περιοχές, όπως το Δεσποτάτο του Μυστρά.

Οι θρησκευτικές έριδες, οι εμφύλιες διαμάχες, οι σταυροφορίες, η επικράτηση του φεουδαρχισμού και η εμφάνιση πολλών και επικίνδυνων εχθρών στα σύνορά της είχαν καταστήσει την πάλαι ποτέ Αυτοκρατορία ένα «φάντασμα» του ένδοξου παρελθόντος της.

Το Βυζάντιο σ' εκείνη την κρίσιμη στιγμή της ιστορίας του με την οθωμανική λαίλαπα προ των πυλών του, δεν μπορούσε να ελπίζει παρά μόνο στη βοήθεια της καθολικής Ευρώπης, η οποία όμως ήταν μισητή στους κατοίκους τηςΚωνσταντινούλης. 

Η ύπαρξη «Ενωτικών» και «Ανθενωτικών» δίχαζε τους Βυζαντινούς.

Ωστόσο, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έκανε μία απέλπιδα προσπάθεια, στέλνοντας πρεσβεία στον πάπα Νικόλαο Ε' για να ζητήσει βοήθεια. 

Ο Πάπας έβαλε και πάλι ως όρο την Ένωση των Εκκλησιών, αλλά αποδέχθηκε το αίτημα του αυτοκράτορα να στείλει στην Κωνσταντινούπολη ιερείς, προκειμένου να πείσουν τον λαό για την αναγκαιότητα της Ένωσης.

Οι απεσταλμένοι του Πάπα, καρδινάλιος Ισίδωρος και ο αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης Λεονάρδος, λειτούργησαν στην Αγία Σοφία, προκαλώντας την αντίδραση του κόσμου, που ξεχύθηκε στους δρόμους και γέμισε τις εκκλησίες, όπου λειτουργούσαν οι ανθενωτικοί με επικεφαλής τον μετέπειτα πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο. 

Το σύνθημα που κυριαρχούσε ήταν «Την γαρ Λατίνων ούτε βοήθειαν ούτε την ένωσιν χρήζομεν. Απέστω αφ' ημών η των αζύμων λατρεία».

Το μίσος για τους Λατίνους δεν απέρρεε μόνο από δογματικούς λόγους. 

Η λαϊκή ψυχή δεν είχε ξεχάσει τη βαρβαρότητα που επέδειξαν οι Σταυροφόροι στην Πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, ενώ αντιδρούσε στην οικονομική διείσδυση της Βενετίας και της Γένουας, που είχε φέρει στα πρόθυρα εξαθλίωσης τους κατοίκους της Αυτοκρατορίας, αλλά και στην καταπίεση των ορθοδόξων στις περιοχές, όπου κυριαρχούσαν οι καθολικοί.

Πηγή:sansimera.gr



Αντίθετα, οι Οθωμανοί φαίνεται ότι συμπεριφέρονταν καλύτερα προς τους χριστιανούς. Πολλοί χριστιανοί είχαν υψηλές θέσεις στην οθωμανική διοίκηση, ακόμη και στο στράτευμα, ενώ κυριαρχούσαν στο εμπόριο. 

Οι χωρικοί πλήρωναν λιγότερους φόρους και ζούσαν με ασφάλεια. 

Έτσι, στην Κωνσταντινούπολη είχε σχηματισθεί μία μερίδα που διέκειτο ευνοϊκά προς τους Οθωμανούς. 

Την παράταξη αυτή εξέφραζε ο Λουκάς Νοταράς με τη φράση «Κρειττότερον εστίν ειδέναι εν μέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν λατινικήν».

Από τις αρχές του 1453 ο Μωάμεθ προετοιμαζόταν για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης. 

Με έδρα την Ανδριανούπολη συγκρότησε στρατό 150.000 ανδρών και ναυτικό 400 πλοίων. 

Ξεχώριζε το πυροβολικό του, που ήταν ό,τι πιο σύγχρονο για εκείνη την εποχή και ιδιαίτερα το τεράστιο πολιορκητικό κανόνι, που είχαν φτιάξει Σάξωνες τεχνίτες. 

Στις 7 Απριλίου, ο σουλτάνος έστησε τη σκηνή του μπροστά από την Πύλη του Αγίου Ρωμανού και κήρυξε επίσημα την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης.

Η είσοδος του Μωάμεθ Β στην Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Ζαν-Ζοζέφ Μπενζαμέν Κονστάντ, 19ος αιώνας)

Ο αγώνας ήταν άνισος για τους Βυζαντινούς, που είχαν να αντιπαρατάξουν μόλις 7.000 άνδρες, οι 2.000 από τους οποίους μισθοφόροι, κυρίως Ενετοί και Γενουάτες, ενώ στην Πόλη είχαν απομείνει περίπου 50.000 κάτοικοι με προβλήματα επισιτισμού.


Η Βασιλεύουσα περιβαλλόταν από ξηράς με διπλό τείχος και τάφρο. 

Το τείχος αυτό, που επί 1000 χρόνια είχε βοηθήσει την Κωνσταντινούπολη να αποκρούσει νικηφόρα όλες τις επιθέσεις των εχθρών της, τώρα ήταν έρμαιο του πυροβολικού του σουλτάνου, που από τις 12 Απριλίου άρχισε καθημερινούς κανονιοβολισμούς.

Οι Τούρκοι προσπάθησαν πολλές φορές να σπάσουν την αλυσίδα που έφραζε τον Κεράτιο κόλπο και προστάτευε την ανατολική πλευρά της Κωνσταντινούπολης. 

Στις 20 Απριλίου ένας στολίσκος με εφόδια υπό τον πλοίαρχο Φλαντανελλά κατορθώνει να διασπάσει τον τουρκικό κλοιό μετά από φοβερή ναυμαχία και να εισέλθει στον Κεράτιο, αναπτερώνοντας τις ελπίδες των πολιορκούμενων.

Ο Μωάμεθ κατάλαβε αμέσως ότι μόνο το πυροβολικό του δεν έφθανε για την εκπόρθηση της Πόλης, εφόσον παρέμεινε απρόσβλητος ο Κεράτιος. 

Με τη βοήθεια ενός ιταλού μηχανικού κατασκεύασε δίολκο και τη νύχτα της 21ης προς την 22α Απριλίου, περίπου 70 πλοία σύρθηκαν από τον Βόσπορο προς τον Κεράτιο. 

Η κατάσταση για τους πολιορκούμενους έγινε πλέον απελπιστική, καθώς έπρεπε να αποσπάσουν δυνάμεις από τα τείχη για να προστατεύσουν την Πόλη από την πλευρά του Κεράτιου, όπου δεν υπήρχαν τείχη.


Η τελική έφοδος των Οθωμανών έγινε το πρωί της 29ης Μαΐου 1453. 

Κατά χιλιάδες οι στρατιώτες του Μωάμεθ εφόρμησαν στη σχεδόν ανυπεράσπιστη πόλη και την κατέλαβαν μέσα σε λίγες ώρες. 

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, που νωρίτερα απέκρουσε με υπερηφάνεια τις προτάσεις συνθηκολόγησης του Μωάμεθ, έπεσε ηρωικά μαχόμενος. 

Αφού έσφαξαν τους υπερασπιστές της Πόλης, οι Οθωμανοί Τούρκοι προέβησαν σε εκτεταμένες λεηλασίες και εξανδραποδισμούς. 

Το βράδυ, ο Μωάμεθ ο Πορθητής εισήλθε πανηγυρικά στην Αγία Σοφία και προσευχήθηκε στον Αλλάχ «αναβάς επί της Αγίας Τραπέζης», όπως αναφέρουν οι χρονικογράφοι της εποχής.

Η Πόλις Εάλω: Τα δραματικά γεγονότα του ξεριζωμού των χριστιανών από την Κωνσταντινούπολη

29 Μαΐου 1453 «Η Πόλις Εάλω». Η ημέρα Τρίτη θεωρείται αποφράδα μέρα για τον Ελληνισμό γιατί η Κωνσταντινούπολη πέφτει στα χέρια των Τούρκων. Τα ηνία της περνούν από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο που πέθανε στη μάχη στα χέρια του Σουλτάνου.

Η Άλωση του 1453 ήταν το αποτέλεσμα μιας μακράς πορείας αποσύνθεσης του βυζαντινού κράτους και παράλληλης ανάδειξης των Οθωμανών ως της κυρίαρχης ηγεμονικής δύναμης στην περιοχή.


Η κατάσταση στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία πριν την Άλωση


Ακόμη και πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους Φράγκους, η βυζαντινή αυτοκρατορία αντιμετώπιζε τεράστια προβλήματα. 

Οι τελευταίοι αυτοκράτορες της Μακεδονικής Δυναστείας ήραν τα μέτρα που είχαν λάβει οι προκάτοχοί τους και ευνόησαν τους πλούσιους αξιωματούχους. 

Συγκεκριμένα κατάργησαν το νόμο του «Αλληλέγγυου» που προστάτευαν τους μικρούς καλλιεργητές από τους εισπράκτορες των φόρων. Επίσης, σταμάτησαν να δίνουν κλήρο γης στους ακρίτες των συνόρων.





Έβαλαν ξένους μισθοφόρους στη θέση και των βυζαντινών στρατιωτών, με το πρόσχημα ότι στοίχιζαν λιγότερα χρήματα στο κράτος. 

Τα μέτρα αυτά προκάλεσαν αναταραχή στην αυτοκρατορία και δημιούργησαν πολλά εσωτερικά προβλήματα στο κράτος. 

Σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση βρέθηκαν και οι κάτοικοι των ακριτικών περιοχών, που δεν μπορούσαν πλέον να καταταγούν στο στρατό ως ακρίτες. 

Εκτός από αυτά η οικονομία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας είχε σχεδόν καταρρεύσει.

Τα κρατικά έσοδα είχαν περιοριστεί και τα έξοδα πολλαπλασιάζονταν. 

Οι δαπάνες για τη συντήρηση του εμπορικού και του πολεμικού στόλου δεν μπορούσαν να καλυφθούν. 

Τα καράβια παραμελήθηκαν και το πολεμικό ναυτικό εγκαταλείφθηκε. 

Η ασφάλεια του Βυζαντίου αλλά και η διακίνηση των προϊόντων ανατέθηκε με συνθήκη στους Βενετούς, στους οποίους δόθηκαν πολλά εμπορικά προνόμια.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν αποκαταστάθηκε ποτέ στην παλιά της αίγλη μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους το 1204.

Η ραγδαία εξάπλωση των Οθωμανών

Την ίδια περίοδο εξαπλώθηκε ραγδαία το οθωμανικό κράτος και μετεξελίχθηκε από κρατίδιο με φυλετική βάση σε πολυεθνοτική αυτοκρατορία. Οι Οθωμανοί πέρασαν για πρώτη φορά στην Ευρώπη το 1345 ως σύμμαχοι του διεκδικητή του βυζαντινού θρόνου Ιωάννη Καντακουζηνού.


Μετά την κατάληψη της Καλλίπολης το 1354, απέκτησαν μια σταθερή βάση στη Θράκη, απ’ όπου μπορούσαν να διαπεραιούνται και να λεηλατούν τις ευρωπαϊκές περιοχές. 

Μέσα σε λίγες δεκαετίες οι Οθωμανοί είχαν καταλάβει μεγάλο μέρος της Βαλκανικής και από το 1394 έως το 1402 έκαναν μια πρώτη απόπειρα να εξαναγκάσουν την Κωνσταντινούπολη σε παράδοση αποκλείοντάς την. 

Μετά την ανάδειξη στην εξουσία του σουλτάνου Μουράτ Β΄ (1421) το οθωμανικό κράτος ανέκαμψε και η επικράτεια του βυζαντινού αυτοκράτορα περιορίστηκε πάλι στην Κωνσταντινούπολη και κάποιες παράκτιες πόλεις της Θράκης.





Το ναυάγιο για την ένωση των δύο Εκκλησιών

Για τους Βυζαντινούς η μόνη σανίδα σωτηρίας θα ήταν από την ενεργή στρατιωτική βοήθεια από τις χριστιανικές δυνάμεις. 

Απαραίτητος όρος όμως ήταν η ένωση της βυζαντινής Εκκλησίας με την Εκκλησία της Ρώμης. Η ένωση τελικά συμφωνήθηκε κατά τη σύνοδο της Φεράρας-Φλωρεντίας (1438-1439). Έντονες όμως ήταν οι αντιδράσεις των Ορθοδόξων.


Η ηγεσία των επιτιθέμενων


Την ηγεσία των επιτιθέμενων είχε ο σουλτάνος Μωάμεθ Β' μαζί με τους αρχιστράτηγους της Ρούμελης και της Ανατολής, Καρατζά και Ισάκ αντίστοιχα. 

Επίσης συμμετείχαν οι πασάδες Ζαγανός, Μαχμούτ, Σαρουτζά και Χαλίλ, καθώς και ο ναύαρχος Μπαλτάογλου, ο οποίος αντικαταστάθηκε μεσούσης της πολιορκίας από το Χαμζά.





Από την πλευρά των αμυνομένων, υπό τη γενική ηγεσία του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Δράγαση, το στρατιωτικό πρόσταγμα ανήκε στο Γενουάτη Giovanni Giustiniani Longo, ενώ διάφοροι Βυζαντινοί και Ιταλοί διοικούσαν τα σημεία των τειχών που τους είχαν ανατεθεί, ανάμεσά τους ο παπικός λεγάτος Ισίδωρος και ο μέγας δουξ Λουκάς Νοταράς.


Η επίθεση από τους Οθωμανούς

Την άλωση της Κωνσταντινούπολης έθεσε ως βασικό στόχο ο Μωάμεθ Β΄ αμέσως μετά την άνοδό του στην εξουσία (1451). Το 1452 κατασκεύασε το φρούριο του Boğaz kesen (σημερινό Rumeli Hisarı) στην ευρωπαϊκή όχθη του Βοσπόρου, ώστε να ελέγχει το διάπλου των στενών και ξεκίνησε τις προετοιμασίες για την πολιορκία και την κατασκευή των κανονιών. Επίσης, από το φθινόπωρο του 1452 άρχισε η κατάληψη των εκτός της Πόλης βυζαντινών οχυρών.



Στις αρχές Απριλίου του 1453 (σταδιακά από τις 4 έως τις 7 Απριλίου 1453), όπως αναφέρει η Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Κόσμου (Encyclopedia of the Hellenic World), οι οθωμανικές δυνάμεις συγκεντρώθηκαν μπροστά στην Κωνσταντινούπολη και στις 12 Απριλίου ξεκίνησε ο βομβαρδισμός των χερσαίων τειχών και οι προσπάθειες υπόσκαψής τους. 

Μέχρι την τελική έφοδο μεγάλο μέρος των τειχών, ιδιαίτερα στο μεσαίο τμήμα τους, είχε υποστεί σημαντικές ζημιές. Στις 18 Απριλίου απέτυχε μία πρώτη έφοδος στα τείχη.

.

Στις 20, έπειτα από επιτυχημένη προσπάθεια τεσσάρων πλοίων να σπάσουν τον κλοιό του οθωμανικού στόλου και να μπουν στον Κεράτιο κόλπο, ο σουλτάνος καθαίρεσε το ναύαρχο Μπαλτάογλου και στις 22 κατόρθωσε να περάσει μέρος του στόλου του διά ξηράς στον Κεράτιο. 

Οι πολιορκημένοι προστάτευαν έως τότε την είσοδο στον κόλπο με μια αλυσίδα και με παραταγμένα πλοία. 

Η είσοδος των τουρκικών πλοίων εξέθεσε το ευάλωτο βόρειο τείχος της Πόλης σε επίθεση και ανάγκασε τους αμυνομένους να αραιώσουν ακόμη περισσότερο τις ισχνές δυνάμεις τους.



Άλλες πρωτοβουλίες του πολιορκητή που εντυπωσίασαν τους συγχρόνους ήταν η κατασκευή ενός θωρακισμένου πολιορκητικού πύργου και μια πλωτή γέφυρα από βαρέλια στο μυχό του Κεράτιου κόλπου. 

Παρά την καταπόνηση των τειχών, δύο ακόμη γενικές έφοδοι, στις 7 και 12 Μαΐου, απέτυχαν. Στις 21 Μαΐου οι Βυζαντινοί απέρριψαν πρόταση του σουλτάνου να παραδώσουν με ευνοϊκούς όρους την Πόλη.

Τα δραματικά γεγονότα


Τις πρώτες πρωινές ώρες της 29ης Μαΐου, οι τουρκικές δυνάμεις εισχώρησαν στα τείχη στην πύλη του Αγίου Ρωμανού, η οποία είχε υποστεί τις μεγαλύτερες καταστροφές. 

Η αντίσταση των αμυνομένων κατέρρευσε όταν ο βαριά τραυματισμένος Giustiniani εγκατέλειψε το πεδίο της μάχης, δημιουργώντας πανικό.

Επακολούθησε θανατηφόρος συνωστισμός μεταξύ του εξωτερικού και του εσωτερικού τείχους και στη συνέχεια οι Τούρκοι εισήλθαν στην Πόλη εξοντώνοντας όσους αντιστέκονταν. 

Κατά τη φάση της κατάρρευσης της αντίστασης στα τείχη σκοτώθηκε και ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος.

Οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν, ενώ η αιχμαλωσία ήταν και η μοίρα του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού. 

Ο Μωάμεθ έκανε τη θριαμβευτική είσοδό του στην Πόλη.

«Η Πόλις Εάλω»

«Και ρίχτηκε με τ' άτι του μες στων εχθρών τα πλήθια. 
Το πύρινο το βλέμμα του σκορπούσε την τρομάρα και το σπαθί του τη θανή. 
Στα χάλινά του στήθια εξέσπασε η όργητα σε βροντερή κατάρα. 
Εθόλωσαν τα μάτια του. 
Τ' αγνό το μέτωπό του, θαρρείς, ο φωτοστέφανος της Δόξας τ' αγκαλιάζει. 
Κ' έπεσε χάμου ο Τρανός! 
Θρηνήστε το χαμό του. 
Μα, μη! Σε τέτοιο θάνατο ο θρήνος δεν ταιριάζει. Κ' έπεσε χάμου ο Τρανός! 
Κυλίστηκε στο χώμα ένας Τιτάν π' ακόμα χτες εστόλιζ' ένα θρόνο, κ' εσφάλισε -- οιμένανε! -- για πάντ' αυτό το στόμα που κάθε πίκρα ρούφαγε κ' έχυν' ελπίδες μόνο. 
Μαρμαρωμένε Βασιλιά, πολύ δε θα προσμένεις. Ένα πρωί απ' τα νερά του Βόσπορου κει πέρα θε να προβάλει λαμπερός μιας Λευτεριάς χαμένης ο ασημένιος ήλιος. 
Ω δοξασμένη μέρα! 

“Μαρμαρωμένε βασιλιά», αναφέρει ο Έλληνας ποιητής και πεζογράφος Κώστας Γ. Καρυωτάκης.





Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το Οθωμανικό κράτος μετατράπηκε σε ισχυρή αυτοκρατορική δύναμη με επεκτατικό προσανατολισμό και αποτελούσε μεγάλη απειλή για τα ευρωπαϊκά κράτη. 

Σε ό,τι αφορά τους χριστιανούς, η άλωση καθόρισε την αποτυχία της ένωσης των Εκκλησιών.

ΠΗΓΗ